دلایلی که بهای بنزین در ترکیه را بالا برد

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، یک ماه پیش کاهش چند قوروشی بنزین در ترکیه، شهروندان را خوشحال کرد و زمانی که بنزین اندکی از 31لیرپایین آمد، همه ابرازخوشحالی کردند. اما این شادی گذرا به پایان رسید و بهای بنزین، قورش‌به‌قورش بالا رفت و حالا به 41لیر رسیده است. یعنی حدود یک‌دلار و 35سنت آمریکا فقط برای یک لیتر بنزین! گرانی سرسام‌آور سوخت، فقط مختص‌به خودروهای سواری و میلیون‌ها موتورسیکلت درحال تردد در ترکیه نیست زیرا شرایط برای کامیون‌ها و اتوبوس‌ها بسیار بدتر است.

قیمت هر یک لیتر گازوئیل به 45‌لیر رسیده که در تاریخ ترکیه چنین چیزی سابقه نداشته است. رجب‌طیب اردوغان، رهبر حزب عدالت و توسعه و رئیس‌جمهور این کشور در کمپین انتخاباتی خود وعده داده بود نرخ تمام‌شده سوخت و انرژی در کشور به‌زودی پایین خواهد آمد. اما این وعده عملی نشد و از زمان انتخابات تاکنون، افزایش قیمت بنزین، 108‌درصد و گازوئیل 129‌درصد بوده است. بحران اقتصادی به موازات تحولاتی که در منطقه روی داده، بر بازار انرژی اثر گذاشته و کار را برای کنترل تورم در ترکیه دشوار کرده است. پیش‌بینی تحلیلگران حاکی از آن است که در سال 2024 میلادی، قیمت بنزین از 60 لیر خواهد گذشت.

به‌گفته شرف اوغوز، اقتصاددان مشهور ترکیه‌ای این احتمال وجود دارد در فردای انتخابات پیش‌روی ترکیه، قیمت هر لیتر گازوئیل به 60لیر هم برسد. اوغوز یادآوری می‌کند پس از کمپین انتخاباتی 24اردیبهشت، قیمت بنزین 108درصد و گازوئیل 129درصد افزایش یافت و تکرار سناریوی ترسناک تورم ناگهانی، در مورد محصولات سوختی وجود دارد. تنها در 5 روز، قیمت یک‌لیتر گازوئیل 2لیر و 57 قوروش افزایش یافت و از 45لیر گذشت. قیمت بنزین هم یک‌لیر و 80 قوروش افزایش یافت و از 41لیر گذشت.

ازآنجاکه نفت کوره، یکی از محصولاتی است که قیمت آن مستقیما با کسری حساب جاری مرتبط است، این افزایش‌ها ناگزیر به صورت خودکار خواهد بود و کار چندانی از دست دولت اردوغان ساخته نیست.

همچنین زکی جیهان، نویسنده روزنامه ملی گازته در یک مقاله به بررسی افزایش قیمت سوخت پرداخت و نوشت: «قیمت گازوئیل همچنان در حال افزایش است. شاهد این هستیم که بهای سوخت دیزلی تقریبا یک‌روز در میان بالا می‌رود. اما باید بدانیم افزایش بهای گازوئیل مانند رشد قیمت سایر محصولات نیست و ازآنجاکه کل صنعت حمل‌ونقل و زنجیره تدارک و عرضه وابسته به کامیون‌های حمل بار است، گرانی گازوئیل بر تمام کالاها اثر می‌گذارد، پس در چنین شرایطی جلوگیری از تورم غیرممکن است. تیم اقتصادی دولت اردوغان ازیک‌سو به دنبال ثبات قیمت است تا از تورم جلوگیری کند اما ازسوی‌دیگر به افزایش قیمت گازوئیل ادامه می‌دهد.

ابراهیم قهوه‌چی از تحلیلگران اقتصادی ترکیه نیز معتقد است بالا رفتن ناگهانی قیمت بنزین در این کشور، اگر چه یک شوک ناگهانی است، اما دلایل عجیب و مبهمی ندارد.

او درباره دلایل این وضعیت بحرانی چنین نوشت: «در جریان کمپین انتخاباتی اردیبهشت‌ماه گذشته، قیمت هر لیتر بنزین 19.30لیر بود اما حالا با افزایش شگرف، به 41.2لیر رسیده است. با مرور سه دلیل می‌توان این اتفاق را توجیه کرد. ابتدا قیمت نفت از 73 به 82 دلار افزایش یافت. درپی از آن ارزش دلار از 19.70لیر به 30.80 لیر جهش کرد. درنهایت مالیات سوخت، به دستور دولت افزایش یافت. حزب حاکم در کمپین انتخاباتی خود، به مردم وعده‌ای داد که پوچ از آب درآمد. حتی بسیار محتمل است که پس از این انتخابات محلی، قیمت برق حداقل 90درصد افزایش یابد.

حالا شما بگویید چه کسانی در دوره ریاست‌جمهوری اردوغان پیروز شدند و چه کسانی شکست خوردند. از توزیع سهم درآمد در دوره 2023-2014 می‌توان دریافت تنها 5درصد ثروتمندترین افراد در دوره ریاست‌جمهوری اردوغان سرمایه کلانی به دست آورده‌اند، بقیه افراد جامعه همیشه ضرر می‌کنند.

ولی اردوغان تسلط بسیار خوبی بر روانشناسی عامه جامعه دارد و آنها را به خوبی مدیریت می‌کند. یکی از سوالات مهم درباره قیمت بالای سوخت و انرژی در ترکیه این است: چرا دولت حاضر نیست با پرداخت یارانه، قیمت سوخت را پایین بیاورد. پاسخ روشن است، نخست‌آنکه ترکیه منابع سوخت ندارد و نفت و گاز را با صرف هزینه هزینه کلان یک‌صدمیلیارد دلاری در سال، از خارج وارد می‌کند.

دوم‌اینکه، دولت ترکیه بر اساس درآمدهای مالیاتی اداره می‌شود و پولی ندارد تا بین مردم توزیع کند. با این حال در بخش عرضه گاز طبیعی، یارانه ناچیزی از سوی دولت خرج می‌شود که قیمت تمام‌شده گاز را در حد 20 تا 25 درصد پایین می‌آورد. اما در هر حال، قیمت تمام‌شده برق و گاز طبیعی در ترکیه، نرخ بسیار بالایی است و میانگین قیمت برق و گاز در هر دو بخش مسکونی و تجاری ده‌ها برابر ایران است.